Samiti i radhës BE-Ballkani Perëndimor do të zhvillohet në Tiranë më 6 dhjetor. Këtë e bëri të ditur presidenti i Këshillit Europian, Charles Michel përmes një postimi në Twitter.
“Ballkani Perëndimor është një prioritet kyç për Bashkimin Evropian. BE-ja dhe Ballkani Perëndimor kanë nevojë për njëri-tjetrin” – shkroi Charles Michel.
We will hold the next #EU #WesternBalkans summit in the region – on 6 December in Tirana, Albania to reaffirm our reinforced engagement.
Western Balkans are a key priority for the European Union.
The EU and the Western Balkans need each other.@ediramaal
— Charles Michel (@CharlesMichel) October 23, 2022
Anëtarësimi i vendeve të Ballkanit Perëndimor në Bashkimin Evropian është prioriteti i saj gjeostrategjik, tani më shumë se kurrë, dhe nëse BE-ja nuk vepron në përputhje me këtë, aktorët e tretë – si Rusia, Kina dhe Turqia – do të shfrytëzojnë mundësinë për të plotësuar të pavlefshme dhe të rrisin ndikimin e tyre në rajon. Ky ishte qëndrimi i shumicës së deputetëve të Parlamentit Evropian që morën pjesë në debatin për marrëdhëniet BE-Ballkani Perëndimor në dritën e paketës së re të zgjerimit gjatë seancës plenare të mbajtur më 19 tetor.
Deputetët kryesisht ranë dakord se BE-ja duhet të shtojë përpjekjet e saj në përmbushjen e premtimeve ndaj vendeve të Ballkanit Perëndimor, në mënyrë që të tregojë se e ardhmja e tyre evropiane është ende e parashikueshme. Ata ndanë një perceptim pozitiv për momentin e ri të politikës së zgjerimit, sepse ai do t’i lejojë BE-së të rivendosë besueshmërinë e saj midis partnerëve të saj të Ballkanit Perëndimor, i cili filloi të dobësohej si rezultat i procesit të tyre të ngadaltë dhe jokonsistent të pranimit.
Megjithatë, vendet duhet të vazhdojnë të demonstrojnë përkushtimin e tyre ndaj procesit të anëtarësimit duke zbatuar reforma dhe — në rastin e një vendi në veçanti — duke u përafruar me Politikën e Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë (CFSP). Dështimi i Serbisë për të miratuar sanksionet kundër Rusisë dhe për të harmonizuar politikën e saj të jashtme në lidhje me luftën në Ukrainë me BE-në ishte një nga temat kryesore të debatit. Çështjet më të diskutuara përfshinin gjithashtu nisjen e procesit të negociatave të anëtarësimit për Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, rekomandimin e statusit kandidat për Bosnje-Hercegovinën dhe procesin e liberalizimit të vizave të Kosovës.
Komisioneri Evropian për Fqinjësinë dhe Zgjerimin Oliver Várhelyi hapi debatin duke ndarë vërejtjet më të rëndësishme nga paketa e zgjerimit të vitit 2022 dhe një garanci se BE-ja do të mbetet partneri kryesor i gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor. Ai identifikoi COVID-in, krizën energjetike dhe migrimin si fushat kyçe në të cilat BE-ja mbështeti dhe do të vazhdojë të mbështesë shtetet kandidate nga rajoni në këtë periudhë.
“Ne nuk do ta lëmë Ballkanin Perëndimor vetëm. Ne do të japim nga ana jonë, si politikisht ashtu edhe financiarisht. Ne synojmë të rrisim ndjeshëm – me 60 për qind – fondet tona për të adresuar sfidat e migracionit në Ballkanin Perëndimor gjatë periudhës 2021-2024, që do të thotë më shumë se 350 milionë euro”, tha Várhelyi në fjalimin e tij hapës.
David McAllister (EPP), kryetar i Komitetit për Punët e Jashtme (AFET), theksoi ndikimin që agresioni rus ndaj Ukrainës kishte në BE në rishikimin e politikës së saj të zgjerimit dhe “nevoja për të avancuar politikën e zgjerimit të BE-së si një instrument i vetëm më efektiv për sigurimin e paqes, prosperitet dhe vlera themelore në kontinent”. Më tej McAllister vuri në dukje konkluzione të tjera të komitetit AFET, si domosdoshmëria për një mbështetje të fortë të perspektivës evropiane të Ballkanit Perëndimor dhe për të gjykuar çdo vend sipas meritave të veta.
Besueshmëria është fjala kyçe, sipas përshtypjes së Catalin Cseh (Rinovo). “Po flasim për një zonë tampon gjeopolitike. Rusia dhe Kina e kuptojnë këtë po aq sa ne. Nëse jeni serioz për zgjerimin, ne duhet të theksojmë kontrastin që na bën të vetmin aleat të qëndrueshëm në rajonin e Ballkanit Perëndimor”, tha Cseh.
Shumica e deputetëve pranuan nevojën për të përshpejtuar procesin e negociatave të anëtarësimit për Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut. Isabel Santos (S&D) tha se të dy vendet “janë mbajtur peng nga procese të ndryshme të brendshme të BE-së” dhe se BE-ja duhet të dërgojë mesazhe të qarta.
Tineke Strik (Verts/ALE) i bëri thirrje Bullgarisë që të përmbushë premtimin e saj dhe të përmbahet nga përdorimi i vetos në rastin e Maqedonisë së Veriut. Megjithatë, deputetët bullgarë të krahut të djathtë kritikuan ashpër trajtimin e pakicës bullgare në Maqedoninë e Veriut, me Angel Dzhambazki nga ECR që shkoi aq larg sa i quajti autorët e një sulmi të fundit në klubin e vendit bullgar në Manastir “zjarrvënës të udhëhequr nga qeveria”.
Mali i Zi, kryesuesi i procesit të pranimit, ka nevojë për mbështetjen e BE-së për të kapërcyer krizën e tij institucionale. Sipas Vladimir Bilčik (EPP), vendi ka nevojë për një “fillim të ri politik”. Thomas Waitz (Verts/ALE) i quajti përpjekjet e Malit të Zi në luftën kundër krimit të organizuar dhe ndjekjen penale të politikanëve të rangut të lartë dhe gjyqtarëve të korruptuar me të vërtetë të jashtëzakonshme dhe sugjeroi që qeveria humbi mbështetjen nga DPS e udhëhequr nga Gjukanoviç pikërisht për shkak të përparimit të tyre në këto fusha.
Kthimi i Serbisë në kapitullin 31 i shkaktuar nga mospërputhja e saj me politikën e BE-së ndaj Rusisë shkaktoi shumë shqetësime te deputetët. “CFSP mund të mos përkufizohet si kriter kyç, por sot është bërë një nga treguesit kritikë të përkushtimit të vendeve kandidate. Nuk mund të hidhet poshtë ose të trajtohet si një çështje anësore që gradualisht do të përafrohet”, paralajmëroi Tonino Picula (S&D).
Raportuesi i përhershëm i Parlamentit Evropian për Serbinë, Vladimir Bilçik, shprehu shpresën se situata do të përmirësohet. “Si mik i Evropës dhe i Serbisë, dua që Serbia të punojë me ne dhe të qëndrojë me ne. Unë me të vërtetë shpresoj se Serbia do të punojë me ne për ta kthyer Ballkanin Perëndimor në Ballkan Perëndimor Evropian”, tha Bilçik.
Deputetët shprehën shqetësimin se qytetarët e Kosovës mund të humbasin besimin në procesin e anëtarësimit në BE, duke pasur parasysh se atyre nuk u është dhënë liberalizimi i vizave edhe pse Komisioni Evropian konstatoi se Kosova i përmbushi të gjitha kërkesat në vitin 2018.
“Në Kosovë sërish liberalizimi i vizave u bllokua nga Franca dhe disa shtete të tjera. Sërish kushte të reja për vendin. Kështu, ne do të humbasim mbështetjen e opinionit publik dhe po e humbasim atë”, siç paralajmëroi Thomas Waitz.
Rekomandimi i Bosnjë-Hercegovinës për statusin e kandidatit nga Komisioni Evropian mori shumë vlerësime nga deputetët. Megjithatë, ata vunë në dukje nevojën që BE të rifitojë besueshmërinë midis popullit të Bosnjë dhe Hercegovinës. “Ne nuk mund ta braktisim popullin e Bosnje dhe Hercegovinës tani që zgjedhjet e fundit kanë treguar se duan të largojnë ish elitat”, siç theksoi Thomas Waitz (Verts/ALE).
Megjithatë, ka një nevojë të madhe që Bosnja dhe Hercegovina të vazhdojë me reformat dhe të përmbushë kushtet e Komisionit Evropian. Për më tepër, deputetët kroatë të PPE thanë se duhet bërë reforma zgjedhore që do të sigurojë përfaqësimin etnik, ku Tomislav Sokol paralajmëroi se dinamika e procesit të anëtarësimit të vendit do të varet nga kjo.
